Röportaj: Bir Psikolog Bir Ergoterapist

Psikoloji bireyin ruhsal ve davranışsal sorunlarıyla ilgilenirken, ergoterapi bireyin günlük yaşam becerilerini ve fiziksel fonksiyonlarını iyileştirerek topluma katılımlarını sağlar. Bu nedenle soru/cevap bölümümüzde psikolojiyle benzer alanlarda farklı bakış açılarıyla çalışan ergoterapi bölümünü incelemek istedik. Uzman Ergoterapist Buse AYDIN ile ergoterapi üzerine detaylı bir röportaj gerçekleştirdik.

Sizi tanıyabilir miyiz?

Merhaba, ben Uzman Ergoterapist Buse Aydın. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Ergoterapi bölümü mezunuyum. Uzmanlığımı Üsküdar Üniversitesi Ergoterapi alanında tamamladım. Şu an aktif olarak çocuk ve ergenlerle çalışmaktayım. Samsun’da kurucu ortağı olduğum Mudita Ergoterapi ve Danışmanlık Merkezi’nde, İstanbul’da ise kurucusu olduğum Mudita Kidz Ergoterapi Merkezi’nde aktif olarak danışan kabul etmekteyim.

Ergoterapi nedir?

Ergoterapi, bireylerin günlük yaşam aktivitelerini bağımsız bir şekilde yapabilmeleri için gereken becerileri kazanmalarını ve geliştirmelerini sağlamak amacıyla uygulanan bir terapi yöntemidir. Fiziksel, duygusal, bilişsel ya da psikososyal engelleri olan bireylerin yaşam kalitesini artırmak için çeşitli tedavi yöntemleri ve stratejiler kullanılır. Ergoterapistler, kişinin çevresiyle ve kendisiyle daha uyumlu bir şekilde yaşamasını sağlamak için kişiye özel planlar oluştururlar. Daha çok çocuk alanında popülaritesi artmış olsa da aslında bu terapi, özellikle engelli, yaşlı ya da hastalık nedeniyle günlük aktivitelerini yapmakta zorlanan bireyler için faydalıdır.

Ergoterapist nasıl olunur? Ergoterapistlerin görevleri nelerdir?

Ergoterapist olmak için Türkiye’de genellikle 4 yıllık bir “Ergoterapi” bölümü tamamlanması gerekmektedir. Bu bölüm, üniversitelerde Sağlık Bilimleri Fakültelerinde verilmektedir. Sertifika ya da farklı eğitimlerle Ergoterapist unvanı alınmamaktadır.

Ergoterapistlerin görevleri arasında:

Bireylerin günlük yaşam aktivitelerini bağımsız bir şekilde yapabilmesi için tedavi ve eğitim programları hazırlamak.
Kişiye özel terapi planları oluşturmak ve uygulamak.
Fiziksel, zihinsel ya da duygusal engelleri olan kişilerin bağımsızlıklarını artırmaya yönelik rehberlik yapmak.
Çeşitli tedavi yöntemleri (egzersiz, oyun, aktiviteler) kullanarak kişilerin motor becerilerini geliştirmek.
İş ve eğitim hayatlarına adaptasyonlarını sağlamak.
Kişiye özel çevre düzenlemeleri yapmak (örneğin, evde düzenlemeler yapmak, okulda yardımcı araçlar sağlamak).

Ülkemizde ergoterapiye nasıl bir yaklaşım vardır?

Ülkemizde ergoterapi, giderek daha fazla bilinen bir alan haline gelmekle birlikte, hala diğer sağlık disiplinlerine göre daha az yaygın olabilir. Ancak son yıllarda ergoterapinin önemi artmış ve özellikle çocuk ve ergen alanında ergoterapiye olan ilgi artmıştır. Yakın zamanda belediyeler, hastaneler, rehabilitasyon merkezleri ve eğitim kurumlarında ergoterapistlere olan ihtiyaç daha da artacaktır. Ergoterapi, daha çok fiziksel rehabilitasyon alanında kullanıldığı düşünülse de, psikososyal ve psikolojik alanlarda da giderek yaygınlaşmaktadır.

Ergoterapistler hangi kurumlarda çalışırlar?

Ergoterapistler, çok çeşitli kurumlarda çalışabilirler. Bu kurumlar arasında:

Hastaneler ve rehabilitasyon merkezleri: Fiziksel engelleri olan hastalar, beyin felci, felçli hastalar, kas hastalıkları, ortopedik hastalıklar ve benzeri durumlar için ergoterapi hizmetleri verilir.
Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri: Engelli bireylerin gelişimini desteklemek için özel eğitimle birlikte ergoterapi hizmeti verilebilir.
Okullar: Öğrencilere motor becerilerini geliştirmek ya da öğrenme güçlükleri gibi sorunları aşmalarında yardımcı olabilirler.
Yaşlı Bakım Merkezleri: Yaşlıların bağımsızlıklarını ve yaşam kalitelerini artırmaya yönelik hizmetler sunulabilir.
Evde bakım hizmetleri: Evde rehabilitasyon ihtiyacı olan bireylere yardımcı olabilirler.
Sosyal hizmet kurumları ve özel klinikler gibi çeşitli alanlarda da çalışabilirler.

Ergoterapistler kimlerle hangi sorunlarla çalışırlar?

Ergoterapistler, özellikle aşağıdaki gruplarla çalışır:

Engelli bireyler: Zihinsel, fiziksel, işitsel, görsel engelleri olan bireylerle çalışarak, onların bağımsızlıklarını artırmak için çeşitli yöntemler uygularlar.
Yaşlılar: Yaşlanmaya bağlı fiziksel ya da bilişsel kayıpları olan bireylerle çalışarak, onların günlük yaşam aktivitelerine uyum sağlamalarına yardımcı olurlar.
Çocuklar: Öğrenme güçlükleri, gelişimsel gecikmeler, otizm spektrum bozuklukları, dikkat eksikliği hiperaktivite, uyku, beslenme, tuvalet problemleri gibi gelişim sürecini etkileyen sorunları olan çocuklarla çalışırlar.
Hastalar: Beyin felci, felç, ortopedik sorunlar, travma sonrası rehabilitasyon gereksinimi duyan hastalarla da çalışırlar.
Psikolojik ve psikososyal sorunlar yaşayanlar: Depresyon, kaygı bozuklukları, travma sonrası stres gibi durumları olan bireylerle de terapiler uygulanabilir.

Ergoterapistler hangi yöntemleri kullanırlar? Tedavi planı nasıldır?

Ergoterapistler, çocuklarla çalışırken oldukça çeşitli ve kişiye özel yöntemler kullanırlar. Çocukların gelişim düzeylerine göre tedavi planları oluşturulurken, duyu bütünleme terapisi gibi özel teknikler sıklıkla uygulanır. Çocuklarda duyu bütünleme, vücudun çevreden aldığı duyusal bilgileri işleyip anlamlandırarak doğru hareketler ve davranışlar sergilemesini sağlamak amacıyla kullanılır. Duyu bütünleme terapisi, çocuğun sinir sistemi ve duyusal sisteminin uygun şekilde çalışmasına yardımcı olur. Çocukların çevrelerinden aldığı duyusal bilgileri doğru şekilde işlememesi, motor becerilerde, davranışlarda ve günlük yaşam aktivitelerinde zorluklara yol açabilir. Ergoterapistler bu durumla ilgili olarak şu yöntemleri kullanabilirler:

Duyu Bütünleme Terapisi (Sensory Integration Therapy):

Duyu Girdileri: Çocuklar duyusal bilgileri (görme, işitme, dokunma, koku, tat, proprioseptif – vücut pozisyonu, vestibüler – denge) farklı şekilde alabilir ve işleyebilir. Ergoterapistler, bu girdileri belirli aktivitelerle, çocuğun bu bilgileri doğru şekilde algılamasını sağlamak için düzenlerler.
Motor Beceri Çalışmaları: Duyu bütünleme terapi planlarında çocuklara yönelik motor beceri gelişimini destekleyen oyunlar, denge aktiviteleri, zıplama, tırmanma gibi aktiviteler yer alabilir. Bu aktiviteler, çocuğun vücut farkındalığını artırarak günlük yaşam becerilerini geliştirmeye yönelik olur.
Çevresel Düzenlemeler: Çocuğun evde veya okulda duyusal uyarılara nasıl tepki verdiği gözlemlenir ve bu bilgiler ışığında çevre düzenlemeleri yapılır. Örneğin, sesli ortamlarda zorlanan bir çocuk için daha sessiz bir ortam yaratılabilir.
Terapötik Oyunlar: Duyu bütünleme süreci, çocuk için eğlenceli hale getirilir. Oyun, çocukların doğal öğrenme yollarıdır ve oyun aracılığıyla duyusal bilgileri işlemek daha verimli olur.

Tedavi Planı: Çocuklar için ergoterapi tedavi planı genellikle bireyselleştirilir ve şu aşamalardan oluşur:

Değerlendirme: Ergoterapist, çocuğun gelişimsel düzeyini, motor becerilerini, duyu işleme yeteneklerini ve genel işlevsellik seviyesini değerlendirir.
Hedef Belirleme: Çocuğun güçlü yönleri ve zorlukları göz önünde bulundurularak kısa ve uzun vadeli hedefler belirlenir.
Tedavi Süreci: Terapist, çocuğun ihtiyaçlarına göre uygun yöntemleri ve aktiviteleri seçer. Terapötik oyunlar, denge egzersizleri, duyusal girdilerle yapılan oyunlar ve motor beceri geliştiren aktivitelerle tedavi süreci başlar.
İzleme ve Değerlendirme: Terapist, çocuğun ilerlemesini izler ve tedavi planını gerektiğinde revize eder. Çocuğun her seans sonrası gelişimi takip edilir.

Ergoterapistlerle psikologların ortak çalıştığı alanlar ve farklılaştığı noktalar nelerdir?

Ergoterapistlerin ve psikologların çocuklarla çalışırken ortaklaşa bir yaklaşımla çalıştıkları birçok alan vardır. Bu, özellikle duyu bütünleme gibi konularda daha belirgin hale gelir çünkü duyusal ve duygusal sorunlar genellikle birbiriyle bağlantılıdır.

Ortak Çalışma Alanları:

Çocuklardaki Duyusal İşlemleme Bozuklukları: Çocukların duyusal bilgileri uygun şekilde işleyememesi, duygusal sorunlara yol açabilir. Örneğin, aşırı duyarlı çocuklar belirli dokularda rahatsız olabilir veya gürültüye aşırı tepki verebilir. Bu durumda psikolog, çocuğun duygusal ve davranışsal tepkilerini ele alırken, ergoterapist duyusal girdileri düzenlemeye yönelik çalışmalar yapar. İkili bir yaklaşım, çocuğun hem duyusal hem de duygusal düzeyde iyileşmesine yardımcı olabilir.
Davranışsal Sorunlar: Özellikle otizm spektrum bozukluğu (OSB) gibi durumlarda çocuklar duyusal uyarılara farklı şekillerde tepki verirler. Psikologlar, bu çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerini ele alırken, ergoterapistler duyusal işleme süreçlerini düzenler. Bu şekilde, çocuğun duyusal tepkileri azaltılır ve sosyal becerileri desteklenir.
Bağımsızlık ve Günlük Yaşam Becerileri: Psikologlar, çocuğun özsaygısını ve duygusal dayanıklılığını artırmak için çalışırken, ergoterapistler çocuğun günlük yaşam becerilerini geliştirmeye odaklanır.

Farklılaştıkları Noktalar:

Psikologlar: Duygusal ve davranışsal sağlık sorunlarına odaklanır. Çocukların içsel dünyaları, kaygıları, korkuları, stresleri ve duygusal zorlukları üzerine çalışır. Ayrıca, çocuğun bilişsel, duygusal gelişimi ve sosyal becerileri üzerinde terapiler uygulayabilirler.
Ergoterapistler: Çocuğun günlük yaşam becerilerini ve fiziksel fonksiyonlarını iyileştirmeye yönelik terapiler uygularlar. Duyusal işleme bozuklukları ve motor beceri gelişimi gibi konularda daha fazla odaklanırlar.

Ne zaman ergoterapiste başvurmalıyız?

Ergoterapiste başvurmak için bazı durumlar şunlardır:

Fiziksel engeller: Bir kişi felç olmuşsa, kas ve eklem hareketliliği sorunları yaşıyorsa, ergoterapist yardımcı olabilir.
Gelişimsel gecikmeler: Çocuklar motor becerileri veya sosyal becerilerde zorluk çekiyorsa.
Yaşlılık: Yaşlanmaya bağlı olarak günlük yaşam aktivitelerinde zorlanma.
Zihinsel ve duygusal sorunlar: Depresyon, anksiyete gibi psikolojik durumların günlük yaşamı olumsuz etkilemesi durumunda.
Rehabilitasyon süreci: Cerrahi müdahale ya da kaza sonrası iyileşme döneminde ergoterapi gerekebilir.

Herhangi bir kişisel bağımsızlık kaybı, günlük yaşam aktivitelerinde zorlanma ya da fiziksel ve psikolojik sorunlar yaşanıyorsa, bir ergoterapiste başvurmak faydalı olabilir.